Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy văn miêu tả cây cối ở Lớp 4

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy văn miêu tả cây cối ở Lớp 4

1. PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHĨA HƯNG TRƯỜNG TIỂU HỌC NGHĨA BÌNH BÁO CÁO SÁNG KIẾN SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY VĂN MIÊU TẢ CÂY CỐI Ở LỚP 4 Tác giả: Vũ Thị Huệ Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Sư phạm Chức vụ: Giáo viên Nơi công tác: Trường Tiểu học Nghĩa Bình Tháng 7 năm 2020
2. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến. SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY VĂN MIÊU TẢ CÂY CỐI Ở LỚP 4 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến : Đổi mới phương pháp dạy học, xây dựng môi trường học tập tại trường Tiểu học 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 6 tháng 9 năm 2019 đến ngày 4 tháng 7 năm 2020 4. Tên tác giả: - Họ và tên: Vũ Thị Huệ - Năm sinh: 1968 - Nơi cú trú: Nghĩa Bình – Nghĩa Hưng – Nam Định - Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Sư phạm - Chức vụ công tác: Giáo viên - Nơi làm việc: Trường Tiểu học xã Nghĩa Bình - Điện thoại: 0812400586 - Tỉ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 5. Đồng tác giả: Không 6.Đơn vị áp dụng sáng kiến -Tên đơn vị: Trường tiểu học Nghĩa Bình -Địa chỉ: xã Nghĩa Bình – huyện Nghĩa Hưng – tỉnh Nam Định
3. BÁO CÁO SÁNG KIẾN I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến Ở bậc Tiểu học, môn Tiếng Việt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với học sinh bởi nó là môn học cung cấp cho các em những kiến thức, kĩ năng cần thiết để các em học tập và giao tiếp. Nó giúp các em có những hiểu biết về Tiếng Việt và những hiểu biết ban đầu về xã hội, tự nhiên và con người. Dạy học Tiếng Việt là dạy học tiếng mẹ đẻ. Đó là môn học hình thành và phát triển ở học sinh 4 kĩ năng: nghe – nói – đọc – viết. Trong môn Tiếng Việt phân môn Tập làm văn là phân môn mang tính chất tổng hợp, sáng tạo, thực hành, thể hiện đậm nét dấu ấn cá nhân. Tập làm văn, viết văn, hành văn là cái đích cuối cùng cao nhất của việc học Tiếng Việt ở Tiểu học. Vì vậy học tốt văn ở Tiểu học sẽ tạo tiền đề vững chắc cho các em học tốt ở các bậc học trên. Nhưng thực tế khả năng viết văn của học sinh Tiểu học còn nhiều hạn chế, đặc biệt là viết văn miêu tả cây cối của học sinh lớp 4. Tả cây cối mà không gửi gắm tình cảm, sự yêu mến của người viết với cây mình tả thì bài văn sẽ không có hồn, sẽ trơ trọi, thiếu sức sống. Mặc dù học sinh của tôi đều được sống trong một môi trường thiên nhiên phong phú, cây cối rất đa dạng, nhiều màu sắc. Cây cối như một phần của cuộc sống của trẻ khi ở gia đình, thôn xóm, hay ở trường, trên đường đi và về học, Cây cối gắn bó với trẻ như một lẽ tự nhiên, một sắc màu của cuộc sống, gần gũi và thân thiện. Vậy mà khi học dạng văn miêu tả cây cối, học sinh vẫn còn gặp nhiều lúng túng trong bố cục bài văn, vẫn thể hiện sự quan sát thiếu tinh tế, không diễn đạt đủ ý, câu văn thiếu hình ảnh và thiếu cả cái hồn của người viết bài văn không hay, không cảm xúc. Điều đó khiến tôi rất băn khoăn và trăn trở: Làm thế nào để học sinh của tôi viết đúng, viết tốt dạng văn miêu tả cây cối ? Làm thế nào để bài văn của các em ít sạn nhất ? Qua một thời gian nghiên cứu tìm tòi các biện pháp để tìm câu trả lời cho những băn khoăn trăn trở đó, tôi đã thành công với phương pháp dạy học: “Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy văn miêu tả cây cối ở lớp 4.”
4. II. Mô tả giải pháp: 1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến: Là một giáo viên đã trực tiếp giảng dạy môn Tiếng Việt lớp 4 nhiều năm, tôi nhận thấy: Khi làm bài văn miêu tả cây cối, học sinh thiếu kỹ năng quan sát nên bài viết chưa đủ ý, không diễn đạt đầy đủ những gì mình đã quan sát. Nhiều em còn chưa hiểu quan sát là gì ? Thường thì thấy cái gì các em nghĩ ra và viết cái đó theo kiểu liệt kê chứ không biết chắt lọc các chi tiết mà mình quan sát được. Các em không linh hoạt trong việc dùng từ đặt câu, thiếu kiến thức thực tế dẫn đến bài văn viết thường lủng củng, thiếu hình ảnh, không logic. Mặt khác do vốn từ, vốn sống thực tế của các em còn ít dẫn đến việc sử dụng từ còn lặp, vụng, chưa đúng. Bài viết của các em còn lộn xộn về ý, câu văn thiếu hình ảnh, việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật vào bài văn chưa linh hoạt, thiếu sự sáng tạo. Bài văn chưa bộc lộ được cảm xúc, tình cảm của mình với cây định tả. Rất nhiều em không hứng thú với tiết học tập làm văn, nhiều em còn cho rằng đây là phân môn khó. Vì thế các em thiếu tự tin khi chia sẻ bài viết của mình. Các em thực hiện không hào hứng các nhiệm vụ hay yêu cầu của giáo viên. Vì vậy mà chất lượng bài văn của học sinh còn hạn chế, không được như tôi mong muốn. Thời gian đầu bản thân tôi cũng còn chủ quan coi nhẹ dạng bài này với suy nghĩ là học sinh của tôi ở vùng nông thôn, hàng ngày các em tiếp xúc gần gũi với thiên nhiên. Các em lại được học tập ở một ngôi trường có cơ sở vật chất khang trang, sân trường có nhiều loại cây, khuôn viên trường và khu vườn sinh thái được quy hoạch hợp lí thuận lợi cho việc tổ chức các tiết học ngoài trời và các hoạt động trải nghiệm. Hàng ngày các em được phân công chăm sóc cây xanh ở trường, ở lớp, đó là điều kiện thuận lợi để các em quan sát và trải nghiệm. Như vậy học sinh có nhiều vốn từ, vốn kiến thức để làm tốt bài văn miêu tả cây cối hơn là các dạng văn khác. Nhưng thực tế trong quá trình giảng dạy tôi nhận ra rằng những suy nghĩ ban đầu của tôi là chưa đúng.
5. Về phía phụ huynh học sinh: Mặc dù phụ huynh học sinh luôn kết hợp và sẵn sàng đồng hành cùng giáo viên trong các hoạt động giáo dục nhưng nhiều phụ huynh cho rằng học tập làm văn là khó. Họ nghĩ viết văn hay là phải có năng khiếu mới viết được. Cho nên việc hỗ trợ, giúp đỡ cho các con ở nhà với phân môn này chưa được phụ huynh quan tâm. 2. Mô tả giải pháp sau khi thực hiện sáng kiến: Với những trăn trở của mình, tôi đã thực hiện các giải pháp để tiết tập làm văn gần hơn với học sinh hơn, tạo hứng thú ngay từ đầu tiết học, tổ chức các hoạt động một cách nhẹ nhàng, giúp các em dễ hiểu, phát huy được tính chủ động, sáng tạo và tích cực của các em. Sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với các phương pháp dạy học tích cực: Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học làm cho học sinh hiểu sâu nhớ lâu và in đậm điều mà mình tự suy nghĩ và viết ra theo ngôn ngữ của mình. Vì vậy, sử dụng sơ đồ tư duy huy động tối đa tiềm năng bộ não, giúp học sinh học tập một cách tích cực đó chính là biện pháp đổi mới dạy học có hiệu quả. Không những thế, sơ đồ tư duy còn giúp các em giải tỏa áp lực trong giờ học văn, khơi dậy năng khiếu viết văn, phát triển khả năng tư duy, tạo cho các em thói quen tích cực suy nghĩ và sự tự tin khi viết văn. Từ đó mang đến cho các em niềm hứng thú để viết bài văn với những hình ảnh sống động theo sự sáng tạo của mỗi học sinh.
6. Tôi xin giới thiệu một số dạng sơ đồ mạng:
7. Ví dụ: Khi dạy bài tả cây bàng trên sân trường tôi đã hướng dẫn học sinh bằng phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy. Hoạt động 1: Tìm hiểu đề bài: Để làm được một bài văn có kết quả tốt thì khâu tìm hiểu đề bài cũng không kém phần quan trọng. Các em phải đọc kĩ đề bài, xác định thể loại và kiến thức cần huy động để miêu tả, tránh lạc đề, xa đề giúp cho việc định hướng bài viết của mình. Muốn tìm hiểu ý, các em phải đặt ra những câu hỏi: đề bài yêu cầu tả cây gì ? Cây được trồng ở đâu ? Vào thời điểm nào ? vào khung chủ đề. Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh kĩ năng quan sát: Như chúng ta đã biết quan sát là sử dụng các giác quan để nhận biết sự vật. Ở một bài văn miêu tả chủ yếu các em phải sử dụng ba giác quan cần thiết là
8. mắt nhìn, tai nghe, tay sờ, Mắt cho ta cảm giác về hình dáng (cây đó cao hay thấp, to hay nhỏ, ), cho ta thấy về màu sắc (lá, hoa, quả). Tai cho cảm giác về âm thanh những sự vật khác tác động: chim, nắng, gió, Tay cho cảm giác (xù xì, hay nhẵn, ram ráp, ) khi sờ vào. Mũi cho ta thấy được hương thơm của hoa, Dạy cho học sinh quan sát chính là dạy cho học sinh cách sử dụng các giác quan để tìm ra các đặc điểm của sự vật mà mình chọn để miêu tả phải có nét nổi trội. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh tìm ra các đặc điểm nổi bật của cây mình định tả để phân biệt loại cây này với cây khác giúp bài văn thêm sinh động hấp dẫn và độc đáo. Tuy nhiên để học sinh viết bài văn theo đúng yêu cầu, giáo viên cần định hướng cho học sinh cách quan sát và quan sát có phương pháp: - Lựa chọn trình tự quan sát: Quan sát cây cối từ xa đến gần. Quan sát chi tiết từng bộ phận của cây. Quan sát những sự vật có liên quan tới cây: nắng, gió, chim chóc, -Hướng dẫn học sinh thu thập các nhận xét do quan sát mang lại. Khi dạy bài: Luyện tập quan sát cây cối sách Tiếng Việt 4 tập hai trang 39, tôi đã chia lớp thành ba nhóm quan sát một số cây được trồng trong khu vực trường và yêu cầu học sinh ghi lại những gì mà các em đã quan sát được. Các em quan sát cây bàng trên sân trường
9. Các em quan sát cây ăn quả ở khu vườn sinh thái Các em quan sát cây hoa ở khu vườn sinh thái Khi học sinh trình bày kết quả quan sát, tôi hướng dẫn các em trả lời bằng nhiều chi tiết cụ thể và sử dụng ngôn ngữ chính xác. Sau đó giúp các em biết lựa chọn, sắp xếp các chi tiết quan sát được cho logic. Để viết được những câu văn miêu tả hay thì học sinh phải biết quan sát đối tượng một cách tinh tế. Vì vậy tôi rất chú ý tới phương pháp quan sát, luôn rèn cho các em kĩ năng quan sát cần thiết, biết chọn các chi tiết tiêu biểu để đưa vào bài văn. Khi hướng dẫn quan sát, tôi luôn gợi cho các em vận dụng vốn hiểu biết, khả năng liên tưởng cảm xúc và vốn ngôn ngữ, giúp cho việc quan sát, cảm nhận của các em được tốt
10. hơn. Tôi còn gợi ý cho học sinh trong lớp cùng nhận xét và chọn những từ ngữ, ý văn hay và hình ảnh đẹp rồi ghi nhanh lên bảng làm cơ sở cho các em chọn lựa, vận dụng chính những từ ngữ, câu văn, ý văn được lớp đánh giá cao theo ý thích của riêng mình để thực hiện yêu cầu của bài tập. Để giúp các em phân biệt được loài cây này với loài cây khác và nhất là với hai cây cùng một loài, tôi định hướng cho các em chú ý quan sát những chi tiết, bộ phận có thể khắc họa hình ảnh cây ấy một cách rõ rệt, gợi cho em nhiều ấn tượng nhất, tập trung miêu tả những nét độc đáo và làm hiện lên những nét riêng của loài cây đó khiến nó không lẫn với các loài cây khác. Ví dụ: Quan sát cây bàng, học sinh cần quan sát tư thế, vị trí của nó; gốc, rễ, thân, tán lá, hoa, quả, để tìm ra các nét riêng của cây. Để hướng dẫn học sinh quan sát cây bàng trên sân trường. Tôi cho học sinh học ngoài không gian lớp học bằng phương pháp trải nghiệm.Tôi hướng dẫn học sinh quan sát cây bàng bằng những câu hỏi gợi ý sau: Câu hỏi 1: Em quan sát cây bàng từ xa đến gần? (Tầm vóc, hình dáng, vẻ đẹp của cây). Câu hỏi 2: Quan sát đặc điểm từng bộ phận của cây: rễ cây, gốc cây, thân cây, cành cây, lá, hoa, quả. Câu hỏi 3: Môi trường sống và những điều có liên quan đến cây như nắng, gió, chim chóc, ong bướm, Từ mỗi câu hỏi, tôi hướng dẫn học sinh quan sát như sau: Với câu hỏi 1: Các em dùng mắt để quan sát từ xa xem hình dáng của nó như thế nào? Trông nó giống cái gì ? (cái ô khổng lồ, lâu đài nấm, ) Với câu hỏi số 2: Em hãy dùng tay sờ xem vỏ cây của cây bàng như thế nào ? (sần sùi, hơi ram ráp, ) Với câu hỏi số 3: Em hãy dùng mắt và tai để quan sát và lắng nghe xem trên cây có những loài vật nào ? Chúng làm gì ? Với mỗi bộ phận của cây, tôi đều có một câu hỏi gợi ý và giúp các em sử dụng từ ngữ để ghi lại những gì quan sát được.
11. Giáo viên hướng dẫn học sinh thu thập những thông tin vừa quan sát được váo sơ đồ tư duy. Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh kĩ năng thảo luận nhóm trong quá trình quan sát Thảo luận nhóm là một kĩ năng rất quan trọng giúp học sinh biết cách quan sát, chia sẻ, tìm tòi, sáng tạo trong khi lựa chọn từ ngữ để miêu tả. Thông qua việc các em chia sẻ các ý kiến riêng của cá nhân mình, các bạn trong nhóm có cảm nhận sâu sắc hơn về đối tượng quan sát. Ví dụ: Khi học sinh quan sát về cây bàng. Để miêu tả lá bàng non, có bạn nói: “Lá bàng non mềm mại như bàn tay em bé” hay “Lá bàng trông giống hệt chiếc quạt ba tiêu bé xíu”. Có bạn lại nói: “Lá bàng dày và xanh bóng to như bàn tay người lớn.” Hoặc để miêu tả về hoa của cây bàng, các bạn đã quan sát và miêu tả với các câu văn khác nhau: “Hoa bàng màu vàng nhạt, nhỏ xíu.” ; “Hoa bàng trắng
12. ngà tỏa ra hương thơm dìu dịu.” ; “Hoa bàng nhỏ xíu, màu trắng ngà, hình ngôi sao.” Hoạt động 4: Tìm ý Với hoạt động Tìm ý cho bài văn, tôi đã tổ chức cho học sinh sử dụng sơ đồ tư duy. Ví dụ : Hoạt động tìm ý Mục tiêu: Học sinh liệt kê các bộ phận của cây, ích lợi Tìm các từ ngữ miêu tả đặc điểm các bộ phận và ích lợi của cây bàng. Đồ dùng dạy học: Giáo viên chuẩn bị khung sơ đồ tư duy, thẻ từ dùng để làm sơ đồ mạng, phiếu học tập. Các hoạt động: - Giáo viên yêu cầu học sinh thảo luận nhóm 4, phiếu bài tập với các nội dung sau: Hãy liệt kê các bộ phận tả chi tiết về cây bàng, ích lợi của cây bàng và tìm những từ ngữ thường dùng để miêu tả những đặc điểm về hình dáng và ích lợi của cây bàng, trình bày theo sơ đồ mạng. - Sau đó giáo viên yêu cầu 1 đến 2 nhóm học sinh làm tốt nhất lên trình bày, các nhóm khác theo dõi, bổ sung và cho ra một mạng lưới các ý theo sơ đồ tư duy.
13. Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần rèn luyện cho học sinh kĩ năng học hỏi, thu thập thông tin từ các tài liệu tham khảo,ncác bài văn mẫu. Quá phụ thuộc vào bài làm của người khác là không tốt nhưng biết biến lời văn của người khác thành của mình thì sẽ giúp bài viết sinh động, phong phú hơn. Phải học hỏi xem người ta trình bày bài viết như thế nào ? Sử dụng từ ngữ ra sao ? Những câu văn hay, diễn đạt độc đáo, các em hoàn toàn có thể ghi chép lại, hay áp dụng cấu trúc câu cho những bài học khác. Hoạt động 5: Lập dàn ý Với hoạt động Lập dàn ý, tôi tổ chức cho học sinh sắp xếp ý đã có vào sơ đồ. Hướng dẫn học sinh đánh số thứ tự cho các ý tìm được sao cho các ý đó có thể phát triển phù hợp với bố cục, nội dung bài văn miêu tả. Học sinh xem lại các ý trong mạng ý nghĩa và đánh số thứ tự. Gọi vài học sinh lên thể hiện mạng ý của mình đã tìm được trước lớp để cả lớp có thể theo dõi việc làm của bạn, học sinh khác nhận xét, đồng thời đưa ra cách đánh số thứ tự các ý một cách hợp lí nhất. Trong khi học sinh làm bài, giáo viên bao quát lớp và chú ý hướng dẫn các em học sinh trung bình và yếu. Hoạt động 6: Học sinh diễn đạt các ý trong mạng ý nghĩa thành bài.
14. Tôi khuyến khích học sinh diễn đạt các ý đã trình bày trên sơ đồ mạng. Mỗi học sinh trình bày theo thứ tự các ý đã lập sao cho tự nhiên, cách miêu tả thật hay thật sinh động thành ít nhất một câu. Ví dụ: Từ “Cành cây”, diễn đạt thành câu văn: “Cành đan ngang, xòe rộng như những nan sắt của một chiếc ô khổng lồ lợp bằng tán lá xanh tốt.” Hay “Cành cây đan xen vào nhau tạo thành một vòng tròn xung quanh thân cây” Giáo viên sửa lỗi cho học sinh, học sinh điều chỉnh cho phù hợp, học hỏi câu văn hay của bạn để tiến hành làm bài viết cho tốt hơn. Ở sơ đồ tư duy, giáo viên cần lưu ý cho học sinh những chỗ có thể so sánh hay dùng từ độc đáo, học sinh có thể ghi chú. Hoạt động 7: Trao đổi, chia sẻ và nhận xét (học sinh trình bày bài của mình trước lớp) Học sinh dựa vảo sơ đồ mạng ý nghĩa, sắp xếp hoàn thành bài viết của mình vào vở nháp. Trong quá trình học sinh viết, tôi luôn khuyến khích các em động não và suy nghĩ để tìm ý. Tôi còn nhắc nhở các em chú ý về cách dùng từ, đặt câu, cách viết câu văn, tránh lặp từ. Tôi luôn theo dõi giúp đỡ các em tự nhận xét, kiểm tra điều chỉnh kịp thời những chỗ chưa phù hợp, chưa hay, tập cho các em biết chú trọng đến cách diễn đạt sao cho đúng, đủ, rõ ý. Sau khi học sinh viết xong bài, tôi dành thời gian để một số học sinh đọc bài của mình trước lớp, học sinh khác theo dõi, nhận xét bài làm của bạn. Trong khi học sinh chia sẻ nhận xét bài của nhau, tôi luôn lắng nghe và tôn trọng ý kiến của các em, không bác bỏ làm các em mất tin tưởng vào bản thân mà chỉ sửa sai nhẹ nhàng. Từ đó học sinh tự rút kinh nghiệm, học tập bài của bạn để bổ sung, chỉnh sửa lại bài làm của mình. Hoạt động 8: Học sinh viết bài vào vở Hoạt động 9: Chấm và trả bài cho học sinh
15. Trong giờ Tập làm văn, nhất là văn viết, sau khi học sinh hoàn thành bài viết, tôi quan tâm và dành nhiều thời gian cho việc chấm và trả bài học sinh để động viên các em. *Chuẩn bị: Khi chấm bài tôi ghi lại ưu, nhược điểm của từng bài viết, chữa lỗi tiêu biểu cần khắc phục cho các em. Ghi lại lỗi của học sinh theo từng loại: lỗi chính tả, lỗi dùng từ, lỗi diễn đạt, ghi lại các từ, câu văn, đoạn văn hay, bài viết sáng tạo, bài viết giàu hình ảnh và cảm xúc . Thống kê và phân loại bài theo mức độ để bản thân tôi tự đánh giá hiệu quả giờ dạy trước của mình: tốt, khá, trung bình, chưa đạt yêu cầu. Nhận xét chung về ưu, nhược điểm trong bài viết của học sinh. *Trong giờ trả bài: Tôi khuyến khích học sinh tự đọc lại bài viết của mình và chia sẻ bài viết của bạn. Các em cũng được tự đánh giá, đánh giá cho nhau. Từ đó học sinh nhận ra những điểm được và chưa được trong bài viết của mình kể cả về nội dung và hình thức. Qua đó học sinh học tập được những câu văn, đoạn văn hay trong bài viết của bạn. Tôi khuyến khích khen ngợi học sinh với nhiều hình thức khác nhau: -Tôi tuyên dương trước lớp những bài viết hay, những bài có tiến bộ dù là nhỏ nhất, cũng có thể chỉ là một câu văn hay, một hình ảnh đẹp trong bài viết của các em. -Tặng hoa điểm tốt cho những bài văn viết hay. -Khuyến khích học sinh học tập cách diễn đạt của những bài viết tốt. Sau một năm thực hiện, bằng sự nỗ lực của thầy và sự rèn luyện chăm chỉ của trò, chất lượng các bài viết của học sinh lớp tôi nâng cao rõ rệt. Các em đã viết được những câu văn giàu hình ảnh, những đoạn văn, bài văn hay, giàu cảm xúc ngày càng nhiều. Tôi cũng xin đưa ra một số đoạn văn điển hình của học sinh lớp tôi.
16. Bài số 1: Đề bài: Viết một đoạn văn tả hoa và quả của cây đu đủ. Bài làm
17. Bài số 2: Đề bài : Viết một đoạn văn tả ích lợi của một loại quả. Bài làm
18. Bài số 3: Đề bài: Viết một đoạn văn tả một bông hoa mà em thích. Bài làm
19. Bài số 4: Đề bài: Tả cây bàng trồng trên sân trường em. Bài làm
20. III. Hiệu quả nghiên cứu Với những biện pháp tôi đã trình bày ở trên đã giúp cho cả giáo viên và học sinh tự tin, chủ động hơn trong các tiết Tập làm văn miêu tả cây cối. Tôi nhận thấy các em bắt đầu có hứng thú và đam mê với phân môn Tập làm văn. Giờ học diễn ra nhẹ nhàng và sinh động hơn. Học sinh không còn lúng túng trong việc lập dàn ý cho mỗi bài văn; việc viết một bài văn hay một đoạn văn trở nên dễ dàng hơn. Các em đã biết sử dụng các từ ngữ sát nghĩa, có tác dụng gợi tả, gợi cảm. Biết viết câu văn đúng ngữ pháp. Lời văn, ý văn của các em không còn mang tính liệt kê hay kể nể nữa. Trong khi viết văn các em đã biết cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, các từ láy, các điệp từ. Chính vì thế mà chất lượng Tập làm văn của lớp tôi dạy được nâng lên rõ rệt. Năm học 2019-2020, lớp 4A do tôi giảng dạy môn Tiếng Việt nhất là môn viết, thu được kết quả như sau: Số lượng Điểm 9 – 10 Điểm 7 – 8 Điểm 5 – 6 24 Trước khi thực hiện 12 (50%) 10 (41,67%) 2 (8,33%) 24 Sau khi thực hiện 20 (83,34%) 4 (16,66%) 0 (0%) Thành quả mà các em đạt được đã phần nào khẳng định hiệu quả của phương pháp giảng dạy mà tôi đang thực hiện là đúng, đó cũng là động lực để tôi tiếp tục áp dụng đề tài: “Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy văn miêu tả cây cối ở lớp 4.” Với biện pháp: “Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy văn miêu tả cây cối ở lớp 4”, tôi đã rút ra cho bản thân bài học kinh nghiệm trong quá trình rèn cho học sinh viết tốt bài văn miêu tả cây cối, cụ thể là: Giáo viên phải chú trọng tới phương pháp làm bài cho học sinh, đặc biệt là phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy vì sơ đồ tư duy chính là công cụ, là bí quyết giúp cho học sinh nhanh tiến bộ trong viết văn. Bởi vì khi lập sơ đồ, các
21. em dễ dàng nắm bắt được trọng tâm của đề bài,các em tập trung suy nghĩ và hình dung được bố cục của bài văn. Mặt khác để học sinh có bài viết tốt thì việc quan sát và lập dàn ý là rất cần thiết. Học sinh có quan sát tốt thì mới viết được những câu văn hay và sắp xếp những câu văn thành bài văn được tốt hơn. Khi giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát cần gợi mở dẫn dắt theo trình tự hợp lý, để học sinh tự mình quan sát, tự mình cảm nhận tính chất muôn hình muôn vẻ của sự vật. Đây là điều kiện chủ yếu làm nền tảng giúp cho bài viết trở nên chân thật, tự nhiên và đây cũng là cơ sở phát huy trí tưởng tượng của học sinh,nó khơi dậy năng khiếu viết văn, phát triển khả năng tư duy, tạo cho các em thói quen tích cực suy nghĩ và cảm giác tự tin khi viết văn. Song để các biện pháp trên được thực hiện tốt thì đòi hỏi mỗi người giáo viên phải nắm vững yêu cầu, nội dung của môn học. Biết vận dụng linh hoạt sáng tạo trong từng tiết học với nhiều hình thức dạy học khác nhau: dạy học ngoài không gian lớp học, dạy học trong lớp, phù hợp với đối tượng được tả. Giáo viên cần chú ý tới các kỹ năng nghe - nói - đọc - viết cho học sinh đặc biệt là kĩ năng viết trong quá trình viết từ, câu văn, đoạn văn, bài văn, liên kết giữa các đoạn văn để bài văn được rõ ràng, mạch lạc hơn. Việc hướng dẫn học sinh viết văn tả cây cối đạt kết quả cao không phải một sớm một chiều, một tiết học nhất định. Vì thế, mỗi người giáo viên phải luôn kiên trì, uốn nắn, sửa chữa và đồng hành cùng các em là người bạn thân thiết của trẻ. Trên đây là một số biện pháp của tôi để áp dụng vào giảng dạy để nâng cao chất lượng viết văn miêu tả cây cối cho học sinh lớp 4 mà tôi cho là hữu ích nhất. Trong thực tế giảng dạy thì mỗi người đều áp dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau nhưng mục đích cuối cùng là nâng cao chất lượng viết văn cho học sinh. Tôi sẽ đem kinh nghiệm này tiếp tục áp dụng giảng dạy phân môn Tập làm văn ở các năm học sau với mong muốn lớn nhất của tôi là: giúp học sinh học tốt môn Tập làm văn ở Tiểu học và làm nền cho học sinh học tiếp các lớp trên.
22. IV. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền Tôi xin cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền. Nếu sai tôi chịu trách nhiệm! Nghĩa Bình, ngày 1 tháng 7 năm 2020 TÁC GIẢ SÁNG KIẾN Vũ Thị Huệ
23. CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GD&ĐT